İNKARCILAR UCUN ƏBƏDİ PEŞMANCILIĞIN BAŞLANĞICI: OLUM

İNKARCILAR UCUN ƏBƏDİ PEŞMANCILIĞIN BAŞLANĞICI: OLUM

“Hər kəs olumu dadasıdır. Biz sizi yoxlamaq ucun şər və xeyirlə imtahana cəkirik. Siz Bizə qaytarılacaqsınız. (“Ənbiya”, 21/35)”.

Olum axirətin movcudluğuna inanmayanlar tərəfindən bir son, yox olma kimi qəbul edilir. Halbuki, bu, cox yanlış bir duşuncədir; cunki olum son deyil, əksinə, başlanğıcdır. İman gətirənlər ucun noqsansız, butun əksikliklərdən təmizlənmiş sonsuz bir cənnət həyatının başlanğıcıdır. İnkar edənlər ucunsə boyuk bir əzabın sonsuza qədər davam edəcəyi cəhənnəm həyatına kecid mərhələsidir. Bu həqiqəti qavrayan insanlar olumlə birlikdə dunyada gozəl bir sonu və axirətdə gozəl bir başlanğıcı eyni anda qazanarlar. İnkar edənlər isə onlara əvvəlcədən xəbər verilən bu həqiqəti qulaqardına vurmağın əvəzedilməz peşmancılığı ilə qarşıla­şarlar. Sonsuza qədər hər an bu peşmancılığı hiss edər və bundan qurtulmanın da hec bir yolunu bula bilməzlər.

Insanların əksəriyyəti olumlə qarşılaşana qədər onun haqqında fikirləşmək istəməsələr də, bu, qəti olaraq gercəkləşən bir hadisədir. Cunki Allah olumu dunya həyatının nəticəsi olaraq yaradıb. İndiyə qədər hec bir insan olumu ozundən uzaqlaşdırmağı bacarmayıb. Hec kimin malı, pulu, etibarı, dostları bu məsələdə ona yarlımçı ola bilməyib.

Hər insan mutləq olumlə qarşılaşır. Quranda bu həqiqət bir cox ayədə xəbər verilir:

“Harada olursunuz olun, olum sizi haqlayacaqdır, hətta yuksəldilmiş qalalarda olsanız belə... (“Nisa”, 4/78)”.

“De: “Qacdığınız olum sizi haqlayacaqdır. Sonra isə siz qeybi və aşkarı bilən Allaha qaytarılacaqsınız və O, etdiyiniz işlərdən sizə xəbər verəcəkdir.” (“Cumuə”, 62/8)”.

“Allah əcəli catmış kəsə hec vaxt mohlət verməz. Allah nələr etdiyinizdən xəbərdardır! (“Munafiqun”, 63/11)”.

Elə isə, olumu və olumdən sonra qarşılaşılacaq həyatı duşunməmək insanı bu həqiqətlə uz-uzə gəlməkdən qurtara bilərmi?- əlbəttə ki, xeyr! İnsan olum qarşısında carəsiz olduğu ucun bu vəziyyətdə edilməli ən ağıllı davranış Allahın qəti olaraq olacağını bildirdiyi axirət həyatına indidən hazırlaşmaqdır.

Dunya həyatında axirəti fikirləşməyənlər olumlə ona hazır olmamışdan əvvəl qarşılaşırlar. “İndi necə olsa, cavanıq, yaşamaqdan ləzzət alaq, qocalanda axirəti fikirləşərik”, -deyənlər bəlkə də hec vaxt belə bir fursətləri olmayacağını bilirlər. Cunki olum Allahın təqdir etdiyi anda gercəkləşir. İnsan qocalmadan, gənc yaşda da olə bilər. Bu vəziyyətdə ancaq gələcəklə bağlı planlar hazırlayıb, Allahın əmrlərini yerinə yetirməyi gecikdirmək insanın boyuk peşmancılıq yaşamasına gətirib cıxarır.

Butun həyatını Allahı fikirləşmədən yaşayanlar ancaq olumu hiss edəndə belə peşmancılığa mubtəla olurlar. Cunki belə bir tovbə ancaq olum qorxusundan yaranan, səmimi olaraq duzəltməyə niyyəti olmayan, dolayısı ilə də Allah qatında qəbul edilməyən bir tovbədir. Bəzi adamlar bu həqiqəti bildikləri halda, butun həyatları boyunca ancaq ozləri ucun yaşayan və onlara verilən mohlətin sona catdığını anladıqla­rında mənfəət yollarının qalmadığını gormənin caşqınlığı icində ozlərini qurtarmağa calış­mışdılar. Ancaq bununla hec bir nəticəyə nail ola bilməzlər. Cunki Allah onların qeyri-səmimiliyinə şahiddir. Ayələrdə də bildirildiyi kimi, Allah insanların daxilində olanı, hec kimin bilmədiyi ən gizli sirləri də biləndir. O, olumlə bağlı tovbəni qəbul etməyəcəyini belə xəbər vermişdir:

“Yoxsa pis əməllər tutub da, ozlərindən bir kəsə olum gəlib catanda “mən indi tovbə etdim” deyənlərlə, kafir qalaraq olənlər ucun qəbul ediləcək tovbə yoxdur. Onlar ucun uzucu bir əzab hazırlamışıq. (“Nisa”, 4/18)”.

Allah belə insanlara bir fursət veriləndə, yenə nankorluq edəcəklərini bir cox ayədə bildirmişdir. Bu movzuda bir ayədə belə buyrulur:

“Sən onların cəhənnəm odu uzərinə qoyularkən “Kaş ki, biz geri qaytarılaydıq, Rəbbimizin ayələrini yalan hesab etməyəydik və mominlərdən olaydıq”, -dediklərini gorəydin! Beləliklə, əvvəllər gizlətdik­lərinin əvəzi onlar ucun aydın oldu. Əgər onlar geri qaytarılsaydılar belə, yenə də onlara qadağan olunmuşlara qayıdardılar. Axı onlar yalancıdırlar (“Ənam”, 6/27-28)”.

Buna gorə də “necə olsa, axırda iman gətirər, tovbə edərəm” kimi duşuncəyə qapılmaq cox səhvdir və insanları cəhənnəm əzabından qurtara bilməz. Elə isə, insan olumlə qarşılaşanda ozu ucun əbədi bir peşman­cilığın başlamasını istəmirsə, bu dunyada mutləq Rəbbinə qovuşacağını və dunyada etdiklərinin hesabı sorulacağını yadında saxlayaraq yaşamalıdır.

İnkar edənlərin olum anındakı peşmancılıqları

Yaşadıqları qısa muddət ərzində insanlara dəfələrlə cənnət və cəhənnəmin varlığı, axirət ucun hazırlaşmalarının vacibliyi bildirilir. Ancaq inkarcılar hər dəfə uzlərini cevirir və onlara verilən fursətləri dəyərləndirə bilmirlər. Belələrinin olumlə qarşılaşanda yaşadıqları boyuk peşmancılığın əsl səbəbi də oz əlləri ilə ozlərini bu vəziyyətə salmalarıdır. Axı hec kim onları məcbur etməyib, oz iradələrilə hərəkət edərək, bu pis nəticəni seciblər.

Inkarcılar bu səhv secimin nəticəsində olərkən əzabı cəkməyə başlayırlar. Bu əzabın başlanğıcı isə ayələrdə də bildirildiyi kimi, olum anında yaşanan boyuk qorxudur. O gun insanların yaşadığı qorxudan Quranda belə bəhs edilir:

“Qıçlar bir-birinə dolaşanda, o gunu insan sənin Rəbbinə tərəf suruləcəkdir. Cunki o, nə Quranı təsdiq edib, nə də namaz qılıb. Lakin yalan hesab edib və haqdan uz dondəribdir. Sonra isə lovğa-lovğa oz ailəsinin yanına gedibdir. Vay halına, ey insan, vay! Sonra yenə də vay halına, vay! (“Qiyamə”, 75/29-35)”.

Ancaq unutmamaq lazımdır ki, bu qorxunu ancaq dini həqiqətləri inkar edənlər yaşayırlar. Cunki iman gətirən insanlar butun həyatlarını Allah ucun yaşadıqlarına gorə qəlbləri umidlə doludur. İnkar edənlər isə olumlə birlikdə boyuk bir peşmancılıq yaşayırlar, ancaq bu, onlara veriləcək əzabların hec birinin qarşısını almağa kifayət etməyəcəkdir. Allah inkar edənlərin canlarının boyuk əzabla və cətinliklə alınacağını bildirir:

“...Sən bu zalımların olum girdabında olduğunu, mələklərin isə əllərini uzadaraq: “Canınızı cıxardıb verin! Allaha qarşı haqsız sozlər dediyinizə və Onun ayələrinə təkəbburlə yanaşdığınıza gorə bu gun sizi alcaldıcı əzabla cəzalandıracağıq”, -dediklərini bir gorəydin! (“Ənam”, 6/93)”.

“Bəs onda mələklər onların uzlərinə və arxalarına vura-vura canlarını alanda, onların halı necə olacaq?! (“Muhəmməd”, 47/27)”.

Inkarcıların olum anında yaşadıqları bu vəziyyəti dunya şərtləri ilə anlamaq əlbəttə, mumkun deyil. Ancaq Allah insanların duşunməsi və belə bir vəziyyətlə uzləşməkdən cəkinmələri ucun bunu əvvəlcədən xəbər vermişdir. Olum mələkləri ayələrdə də acıq­landığı kimi, inkar edənlərin kurəklərinə və uzlərinə vura-vura canlarını alacaqlar.

Onlar bir yandan fiziki ağrı hiss edəcəklər, bir yandan da əlbəttə, bu əzabla birlikdə peşmancılıq yaşamağa başlayacaqlar. Cunki həmin andan etibarən qayıtmağa imkanları qalmamışdır. Həmcinin, bunu da bilmək lazımdır ki, olum anında insan başına gələnləri bəlkə də həmişəkindən daha aydın şuurla dərk edir. Əslində isə, olumlə insan ucun daha sonsuz bir həyat başlayır. Olum ancaq bir kecid mərhələsi, ruhun bədəndən ayrılaraq sonsuzluq məkanına gedişidir.

Inkarcılar canları alınarkən onlara cəkdirilən əziyyətdən başa duşurlər ki, artıq sonsuza qədər davam edəcək boyuk bir əzabla uz-uzə durublar. Butun həyatı boyunca Allahın dinindən uz cevirənlər həmin an onları bu əzabdan qurtarması və bağışlaması ucun butun guclərilə Allaha yalvararlar. Peşman olaraq, yaşamaları, saleh əməllər işləmələri və itirdiklərinin əvəzini cıxmaları ucun bir fursət də verməsini arzulayarlar. Ancaq bu istəkləri qəbul edilməz, cunki onlara Quran ayəsinin ifadəsilə desək, “nəsihət alanın ala biləcəyi qədər mohlət” verilmiş, cənnət və cəhənnəm həyatı xatırladılmış, amma onlar bilə-bilə bu həqiqətlərdən uz dondərmişlər. Belələrinə imkan verilsə belə, butun peşmancılıqlarını yaddan cıxararaq, yenə inkarı secəcəkləri Quranda belə bildirilmişdir:

“Elə ki onların birinə olum gəldi, deyər: “Rəbbim, məni dunyaya qaytarın ki, bəlkə hədər etdiyim omur muqabilində sonda xeyir əməllər tutam”. Əsla! Onun bu sozləri boş sozdur, cunki dirildiləcəkləri gunə qədər onların arxasında bir sədd vardır. (“Muminun”, 23/99-101)”.

Inkar edənlər dunyada Allaha qəsdən səcdə etməmiş, Onun hokmlərini yerinə yetirməmiş və Onun əmr etdiyi gozəl əxlaqı qəbul etməkdən uzaq olmuşlar. Olum gələndə isə nə qədər istəsələr də, buna guc catdıra bilməyəcəkləri belə acıqlanır:

“O gun qıçlar acılar və onlar səcdəyə dəvət olunarlar, lakin onlar bunu edə bilməzlər. Gozləri zəlilcəsinə yerə dikilər. Halbuki onlar dunyada sağ-salamat ikən səcdəyə dəvət edilirdilər. (“Qələm”, 68/42-43)”.

Olumlə birlikdə Allahın vəd etdiyi hər bir hadisənin olduğunu dərk edən bu insanların peşmancılığını artıran bir məsələ də var. Onların dunyada ikən inanmadıqları, sozlərini ciddi qəbul etmədikləri mominlər o gun inkar edənlərin cəkdiyi əzabların hec birinə ducar olmazlar. Onlar butun həyatlarını səmimiyyətlə, Allahın razılığını istəyərək kecirdiklərinə gorə, sonsuza qədər hər şeyin ən gozəli ilə mukafatlandırılacaqlar. İnkarcılardan fərqli olaraq, onların canı hec əziyyət verilmədən “yavaş” alınır. (“Naziat”, 79//2)”. Ayədə bildirildiyinə gorə, mələklər olum anında mominləri salamlayar və onlara cənnət mujdəsini verərlər:

“O kəsləri ki, onların canını onlar pak halda ikən alaraq deyəcəklər: “Sizə salam olsun! Əməllərinizin əvəzi olaraq cənnətə daxil olun!” (“Nəhl”, 16/32)”.

Bu, inkar edənlər ucun daha bir mənəvi əzabdır. Cunki dunyada mominlərə verilən imkan və fursətlər onlara da verilmişdi. Ancaq onlar dunya həyatının kecici mənfəətlərindən istifadə edə bilmək məqsədilə bilə-bilə cənnəti itirmişlər. Dunyanın muvəqqəti bir sınaq yeri, axirətin əsl həyat olduğu onlara xatırladılanda, bunu başa duşmək, dunyada axirət ucun faydalı ola biləcək əməllər tutmağı istəməmişlər. Halbuki Allahın əmr etdiyi gozəl əxlaqı yaşamaq, saleh bir momin olmaq ancaq səmimi niyyət etmək və bu niyyətdə iradə gostərməklə hər insan ucun mumkundur. Olum anında butun bunları duşunmək inkar edənlərin icindəki peşmancılığı daha da coxaldır.

Allah bir ayədə “Yoxsa pis əməllər torədənlər elə hesab edirlər ki, həyat və olumdə Biz onları iman gətirib əməlisaleh olanlarla eyni edəcəyik? Onlar nə pis muhakimə edirlər! (“Casiyə”, 45/21)”, -deyərək, hər kəsin yaşayış tərzinə gorə ancaq haqq etdiyinin əvəzini alacağını xəbər verir.

Bununla yanaşı, cəhənnəm əzabının onlar ucun hazırlandığını bilməyin yaratdığı qorxu da inkarcıların peşmancılıqlarını qat-qat artıra­caqdır. Cunki o ana qədər ancaq canlarının əziyyətlə alınmasının verdiyi əzabı yaşamışdılar, sonra onları nələrin gozlədiyini cox yaxşı başa duşmuşdulər.

Inkar edənlərin olumlə başlayan bu peşman­cılıqları sonsuza qədər davam edəcəkdir. Hər dəqiqə, hər saat və hər gun hec azalmayan əzabın icində qalacaq və peşmancılıqdan hec vaxt qurtula bilməyəcəklər. Halbuki belə boyuk və sonsuz bir peşmancılığı yaşamamaq insanın oz əlindədir. Olumun və axirətin həqiqətini başa duşmək ucun onlarla qarşılaşmağı gozləməyə ehtiyac yoxdur. İnsan ucun Allahın vədi kifayətdir. Olumdən sonra Allahın ədaləti qəti olaraq, oz yerini tapacaq. İnkar edənlər cəhənnəmlə cəzalandırılacaq, iman edənlər cənnətə qovuşacaqlar. Elə isə, hələ ki olumlə qarşılaşmayan hər insanın edəcəyi ən ağıllı davranış Allaha sığınmaq və Onun rəhmətini istəməkdir. Eyni zamanda, Allahın insanlara yol gostərici kimi gondərdiyi Quranı cox yaxşı oyrənmək və onun gostərdiyi yola uyğun yaşamaqdır. Olum həqiqətini duşunməyərək, onu ozundən uzaqlaşdırmaq yox, əksinə, olumun cox yaxın olduğunu fikirləşərək hərəkət  etməyin insana faydası var. Allaha uz tutan insan dunyada və axirətdə Rəbbinin razılığını qazanır və ozu də razı salınaraq, cənnətə duşur:

“Ey rahatlanmış kəs! Razı qalmış və razılıq qazanmış halda oz Rəbbinə qayıt! Mənim bəndələrim icərisinə daxil ol! Cənnətimə gir! (“Fəcr”, 89/27-30)”.

Olumun peşmancılığından qurtulmaq və cənnətin sonsuz gozəlliklərinə qovuşmaq istəyən insan olumu və olumdən sonrakı həyatı indidən duşunməli və onu yaradan Rəbbinin yolunu secməlidir.